‘De Zoon van de Gazelle’ is een beroemd verhaal uit de twaalfde eeuw, de bloeitijd van de Arabisch-islamitische cultuur. Het gaat over een jongen die opgroeit op een onbewoond eiland en wordt opgevoed door een gazelle. Hij weet niet hoe hij daar terecht is gekomen en gaat in zijn eentje op ontdekkingstocht. Al filosoferend komt hij tot inzicht in de grote levensvragen: Hoe is het eerste leven ontstaan? Wat is het verschil tussen mensen en (andere) dieren? Wat kun je leren van de natuur? Is het heelal eindig of oneindig? Hoe kun je een goed mens worden?
De Zoon van de Gazelle is een hedendaagse hervertelling van Hayy ibn Yaqzan, een van de grote teksten uit de wereldliteratuur. De schrijver Ibn Ṭufayl (1110-1185) was een islamitisch filosoof, theoloog, arts, astronoom en vizier die leefde in het zuiden van Spanje. Dat gebied maakte deel uit van een Arabisch-islamitisch rijk waarin mensen van verschillende geloven – moslims, joden en christenen – lange tijd vreedzaam samenleefden.
De verdienste van dit boek is inderdaad dat het voorbijgaat aan regels en interpretaties van godsdiensten zoals de Islam of het Christendom. De vertelling laat zien hoe mensen zich verwonderen over al wat bestaat en zich al eeuwen vragen stellen over het ‘hogere’, het mystieke. Ook het hoofdpersonage komt tot het inzicht dat er ‘iets moest zijn wat een antwoord was op al mijn vragen, iets wat ik nooit helemaal kon begrijpen door erover na te denken.’ Hij bedenkt een scheppende kracht die al het bestaande met elkaar verbindt: de Ene, de Oneindige, de Bron,… In zijn eentje filosoferend leert hij het bestaan van het Mysterie kennen.
Daarmee is het eerder een levensbeschouwelijk boek dan een filosofische stimulus. Zeker een pluim voor filosoof Sabine Wassenberg en docent islamitische filosofie Kamel Essabane dat ze één van de grote teksten uit de wereldliteratuur ontsluiten voor een Westers en breed publiek. Dit sfeervol en warm boek zorgt zeker voor boeiende gespreksstof in klassen en daarbuiten.
Het boek begint verrassend met ‘twee verhalen over het begin’. Want hoe Hayy als baby op een onbewoond eiland terechtkomt is een raadsel. Zijn begin wordt gekoppeld aan het eerste leven. Hoe was dat ooit ontstaan? Net zoals aan het einde van de andere hoofdstukken, krijg je hier enkele (filosofische) vragen om over na te denken. Die vragen zijn vaak abstract en moeilijk van taal (Bestaat er een vormgevende kracht? Voegt menselijke taal iets extra’s toe aan hoe we de wereld zien? Heeft de levenskracht met vuur te maken?) dus is het aangeraden om eerst opstapvragen te stellen en van daaruit een gesprek te voeren.
Tijdens de hele vertelling volgen we Hayy in zijn verwondering en volgen we hem op zijn ontdekkingstocht om zichzelf en de wereld rondom hem langzamerhand beter begrijpen. Hij leert zichzelf zwemmen net als waterdieren, beschermt zijn naakte lichaam met veren en een vacht en maakt van een tak een wapen. Hij zegt:’ Ik realiseerde me hoe bijzonder mooi alles is wat leeft, maar ook hoe kwetsbaar het leven is.’
“Maar een eeuwig bestaand universum is net zo goed onbegrijpelijk. Er moet een soort verborgen, mysterieuze wet zijn die mijn onoplosbare puzzel kan verklaren. Het moet iets zijn wat mijn verstand te boven gaat.”
De Zoon van de Gazelle is een heel bruikbaar boek in de les levensbeschouwing om verschillende visies naast elkaar te leggen en zinvolle vragen over ons bestaan op te diepen. Je ziet mooi hoe de mens tot vragen komt door rondom zich heen te kijken en vanuit verwondering te beginnen twijfelen. Voor mijn gevoel werden er te veel antwoorden gegeven en ik ben heel benieuwd hoe kinderen door deze verhalen tot filosoferen zullen komen. De verhalen worden geflankeerd door de kleurrijke en verhalende tekeningen van Karuna Wirjosemito.
De Zoon van de Gazelle. Een filosofische vertelling.
Herverteld door Sabine Wassenberg en Kamel Essabane | Karuna Wirjosemito (ill.) | ISBN 9789083167398 | Uitgeverij De Meent
Denk je bij het aankopen van die fijne kinderboeken ook aan de lokale handelaar? Bestel je boek bij een boekhandel via Confituur Boekhandels, Standaard Boekhandel of de vele kleine gespecialiseerde boekhandelaars dichtbij huis. Ook op filosovaardig.nl. vind je heel veel filosofieboeken en -materialen.
