Wat is een argument en hoe leer ik mijn leerlingen argumentatiesoorten onderscheiden? Bestaat er een stappenplan dat ik kan gebruiken om een moreel dilemma te bespreken? Welke verdiepende vragen kan ik stellen na een oefening in classificeren? In ‘Filowijzer’ geeft Koenraad Roelands, zelf filosofieleraar, didactische tips en uitgewerkte voorbeelden van filosofische leeractiviteiten die direct bruikbaar zijn.
Dit is een boek dat alle filosofieleraren in het secundair onderwijs (voortgezet onderwijs in Nederland) de nodige handvatten geeft om het filosofisch denken van leerlingen te stimuleren. De uitleg bij de filosofische begrippen (genus- en soortbegrip, classificaties, argumentatiestructuren, paradoxen,…) zijn een fijne herhaling of opfrissing voor wie ooit filosofie studeerde, maar tevens een beknopte inleiding voor wie dat niet deed en toch meer wil leren over de bouwstenen van de filosofie. In ieder geval blinkt dit boek uit in helderheid en praktische toepasbaarheid.
In het hoofdstuk over begrippen bijvoorbeeld, krijg je de nodige theoretische achtergrond over wat een sluitende definitie is en oefen je de begrippen soortbegrip, genusbegrip en het specifieke verschil. Roelands reikt je wel 7 verschillende oefeningen aan om aan de slag te gaan met begripsanalyse en -herkenning. Bijvoorbeeld: “Rangschik begrippen in volgorde van toenemende algemeenheid” of “Beoordeel definities. Zijn ze te krap, te ruim of sluitend?” Maar ook het hoofdstuk over paradoxen (met heel veel voorbeelden) geeft je een duidelijk kader om je leerlingen paradoxen te leren oplossen. Het komt er op aan eerst uit te leggen wat er in de paradox tegengesteld lijkt, om vervolgens uit te leggen waarom het eigenlijk geen echte tegenstelling is.
En zo geeft Roelands je in elk hoofdstuk een duidelijke uitleg over wat de leeractiviteit inhoudt en hoe die in de klas kan worden ingezet. De oefeningen zijn piekfijn uitgewerkt en afgestemd op de doelgroep. De filowijzers zijn handleidingen, stappenplannen of instructies die een leidraad kunnen vormen bij het maken van de oefeningen.
De focus van dit boek ligt duidelijk op filosofieonderwijs (waarin vaardigheden als kritisch denken, argumentaties analyseren en beoordelen, redeneringen analyseren, een filosofische tekst lezen en schrijven) centraal staan). De auteur schreef ook een hoofdstuk over filosofische gesprekken voeren en één over filosofische vragen stellen. Persoonlijk vind ik deze hoofdstukken te licht wegen als leidraad of inspiratie voor het filosofische gesprek of de kunst van het vragen stellen. Wie daarin interesse heeft, neemt er beter een boek bij dat dieper ingaat op de (uitdagende) rol van de gespreksleider en de denkbewegingen die ontstaan tijdens een gesprek, bijvoorbeeld Het filosofisch gesprek van Kristof Van Rossem (Lannoo Campus, 2020).
Filowijzer is een dankbaar en noodzakelijk boek voor iedereen die filosofieonderwijs ernstig wil nemen. Het inspireert door zijn theoretische houvast, heldere didactiek en slim opgestelde oefeningen. Maar ook voor wie met jongere kinderen filosofeert, is dit boek een aanrader. Ik ben ervan overtuigd dat wie inzicht krijgt in filosofische begrippen en ze ook zelf onder de knie heeft, betere lessen en opdrachten ontwerpt.
Filowijzer. Inspiratiegids filosoferen in de klas
Koenraad Roelands | ISBN 9789464013023 | Pelckmans
Met dank aan Pelckmans voor het recensie-exemplaar.
Denk je bij het aankopen van die fijne kinderboeken ook aan de lokale handelaar? Bestel je boek bij een boekhandel via Confituur Boekhandels, Standaard Boekhandel of de vele kleine gespecialiseerde boekhandelaars dichtbij huis. Ook op filosovaardig.nl. vind je heel veel filosofieboeken en -materialen.
