Vul jij ook stiekem vragenlijstjes in, in de hoop jezelf beter te leren kennen? Maak kennis met wel heel bijzondere vragen die een inzicht geven in je drijfveren en karakter. En ontdek hoe je er in de klas een filosofische toets aan kunt geven.
Misschien wel het bekendste voorbeeld van een vragenlijst, is het vriendenboek. Het is een hele tijd geleden dat ik er nog eentje mocht invullen, maar het was één van mijn favoriete bezigheden toen ik kind was. Zelfs in mijn dagboeken maakte ik af en toe een update van mijn lievelingseten, mijn favoriete boek(en) en mijn toekomstdromen.
Ik was duidelijk niet alleen. En zeker niet de eerste. Maar terwijl mijn dagboeken en vriendenboeken ongeschikt waren voor publicatie, bleven de antwoorden van Marcel Proust wél bewaard en staan ze nu wereldwijd bekend als de Proust Questionnaire. Meer dan 100 jaar geleden antwoordde hij als 15-jarige jongen immers op een vragenlijst die hij van zijn vriendinnetje had gekregen. Dat was eind 19e Eeuw een populaire bezigheid onder Engelse families. De vragen gingen over wat zijn lievelingskleur was, in welk land hij het liefst wilde wonen, wat hij zag als hij zijn ogen sloot en wanneer hij het gelukkigst was. Een vriendenboek avant-la-lettre zeg maar, maar dan eentje waar er echte vragen werden gesteld.
De lijst werd niet door hem opgesteld, maar wel naar hem vernoemd doordat zijn antwoorden het best bewaard zijn bleven. Hij vulde de lijst 3 keer in en zijn antwoorden getuigen van een grote wereldwijsheid: Je favoriete bezigheden? Poëzie, geschiedenis en theater. De eigenschappen die je waardeert in een man? Intelligentie en moreel besef. De eigenschappen die je waardeert in een vrouw? Zachtheid, authenticiteit en intelligentie.
Wat ik verbazingwekkend vind, is dat de vragen van toen tot op de dag van vandaag stand houden. Ze worden gebruikt door The Guardian, de Frankfurter Allgemeine Zeitung, Vanity Fair en HP/De Tijd om het karakter en de ziel van ondervraagden bloot te leggen.
Die oefening in zelfonderzoek kan ik niet laten liggen. Binnenkort ga ik met vakantie en raad wat er in mijn koffer meegaat? Jawel, de vragenlijst. Dit keer eentje die me veel stof tot nadenken zal geven.
Wat kan je doen in de klas?
- Organiseer in je klas een speeddate met de vragen van Proust. Geef de leerlingen eerst individuele denk- en invultijd en laat hen nadien in duo’s telkens één vraag uitwisselen. Stimuleer je leerlingen om goed te luisteren naar elkaar en door te vragen. Waarom zegt mijn gesprekspartner dit? Is het altijd zo geweest? Zou het nog kunnen veranderen? Zou iemand er aan de andere kant van de wereld ook zo over denken?
- Filosofeer nadien over vriendschap: Moeten vrienden hetzelfde leuk vinden? Ben je iemands vriend als je het vriendenboek niet wil invullen? Wanneer ben je een goede vriend? Kan je meer dan één beste vriend hebben? Is vriendschap eenvoudig? Is vriendschap ingewikkeld?
- Begin met een vraag uit de lijst: Wie zou je willen zijn als je jezelf niet was? Laat de leerlingen hun antwoord opschrijven en/of tekenen en vraag hen er ook bij te vertellen waarom. Waarom zouden we iemand anders willen zijn? Om het karakter, uiterlijk, omstandigheden? Wat zegt dat over onszelf?
- Filosofeer nadien over jezelf kennen: Moet je jezelf kennen? Ben je het meest jezelf op een onbewoond eiland of in de klas? Zou je iemand anders zijn als je van naam zou veranderen? Kan je jezelf 100% kennen? Wie kent jou het best: jijzelf of iemand anders? Blijven we altijd dezelfde ik?
Meer lezen?
Simon Coen, Vragen van Proust
2019, Atlas Uitgeverij, 9789045036816
In dit boek, een uitgave in samenwerking met Filosofie Magazine, wordt de vragenlijst beantwoord door tien inspirerende Nederlanders. Drie inleidende essays bieden context en geven antwoord op de vraag: wat maakt dat juist deze vragen de tand des tijd hebben doorstaan? En natuurlijk beantwoord je de vragen ook zelf, want leer je zo jezelf beter kennen en begrijpen.
Henk Steenhuis en Bert Bukman, Volgens Proust
2018, J.M. Meulenhoff, 9789029092678
Henk Steenhuis en Bert Bukman breiden de “Proust Questionnaire’ uit met tientallen vragen die alle uithoeken van het leven bestrijken. Dankzij de uitneembare kaarten kun je de vragen ook stellen aan vrienden en familie. Dat brengt gegarandeerd verrassende gesprekken op gang.
Proust, Op zoek naar de verloren tijd
Ook de monumentale roman (in 7 delen) werd onlangs heruitgegeven door de Bezige Bij in een vertaling van Thérèse Cornips.
