Waarom we slecht zijn in het stellen van vragen

Het boek is mooi opgebouwd en begint met de vraag waarom we zo slecht zijn in het stellen van goede vragen. In die opvatting zitten natuurlijk wel aannames. De redenen die Wiss aandraagt, zijn: we zijn te egoïstisch, scoren vaak beter met een mening dan met een vraag, vinden het eng om vragen te stellen of krijgen het niet geleerd.

“We willen de ander liever overtuigen van ons gelijk dan dat we het standpunt van de ander verder onderzoeken. We horen het verhaal van de ander en leggen direct een relatie met ons eigen leven, in plaats van bij het verhaal van de ander te blijven. We zijn al bezig met denken aan wat we zo meteen willen zeggen: ik zie dat zo anders! in plaats van werkelijk de tijd te nemen om goed te luisteren.” (p. 29)

Hoewel de mogelijkheid is aangeboren om vragen te stellen, moet je de vaardigheid dus wel ontwikkelen. Wiss stelt dat een vraag als gereedschap is: een middel om in de denkwereld van de ander te komen.

Oefenen in perspectivistische lenigheid

Vervolgens wordt uitgelegd wat een socratische houding is. Socrates was nieuwsgierig naar kennis en wilde zijn gesprekspartners aan het denken zetten. Filosofie was niet voor de elite, maar moest nuttig zijn en gaan over praktijkervaringen. Er worden oefeningen aangereikt om op een heel concrete manier te ervaren wat het betekent om je eigen oordeel te registreren, te observeren in plaats van te interpreteren of een empathische nulstand te bereiken. Je oefent in perspectivistische lenigheid: het vermogen om buiten je eigen kader en opvattingen te denken. 

Natuurlijk heb je de juiste vaardigheden nodig die je helpen om goede vragen te vangen. Wiss lijst 5 essentiële vraagvoorwaarden op en vervolgt met tips en tools voor efficiënte, scherpe vragen. Daarbij bespreekt ze ook enkele valkuilen.

“In plaats van een vraag te maken, die vraag te stellen aan de ander en vervolgens de vraag los te laten, doen we iets heel anders: we stellen er nog wat vragen achteraan, we leggen onze vraag uit of we pruttelen nog wat na (...).” (p. 205)

Onze mening

Het boek is een vlot geschreven introductie tot de praktische filosofie. Door de vele oefeningen, helpt het je met vragen stellen die er toe doen. Het stipt aan hoe je precies een heldere vraag formuleert en naar een gesprek kan evolueren waar diepgang en flow in zit. De vele realistische gesprekken en concrete oefeningen maken dit boek meer een praktische dan een filosofische gids. Elke Wiss maakt je op een heel toegankelijk manier bewust maakt van de vele valkuilen in gesprekken én laat tegelijkertijd zien hoe het wél goed te doen. 

Het boek bevat waardevolle inzichten voor gesprekken in het dagelijks leven en toont heel scherp het belang van vertragen en goed luisteren aan. Ik heb het met plezier gelezen en voelde meteen de impact in de manier waarop ik gesprekken voerde met mensen. “Een boek voor dappere denkers,” zegt Wiss zelf. “Mensen die de moed hebben om niet meteen te roepen, maar eerst te zwijgen." Dat betere gesprek is dus, mits wat oefenen, voor iedereen weggelegd.

Opmerking: Er werd over dit boek veel gezegd en geschreven o.a. door Hans Bolten. Zijn terechte kritiek was dat heel veel fragmenten in het boek zonder referentie of verwijzing waren overgenomen van andere auteurs of bronnen op het internet. Naar aanleiding van het artikel van Bolten, heb ik erover getwijfeld deze recensie te verwijderen. Schaamteloos kopiëren zonder bronvermelding doe je niet. Ik las het boek opnieuw. Dat was de vijfde druk overigens, waarin de bronvermeldingen die Bolten miste, aan waren toegevoegd. (Hoewel niet allemaal even duidelijk.) Ik besliste de recensie te laten voor wat ze is en de lezer zelf te laten oordelen. Neem gerust het verfrissende artikel in kritisch lezen van Bolten erbij. Op mij had het boek in ieder geval een positieve impact wat mijn kijk op (goede) gesprekken betrof en mijn eigen aandeel daarin. Als het dat is wat die vele lezers ondertussen hebben onthouden, dan is dat toch ook een verdienste.

Praktisch

Elke Wiss, Socrates op sneakers. Filosofische gids voor het stellen van goede vragen, Ambo-Anthos, ISBN 9789026346897

Info: website van Elke Wiss

Denk je bij het aankopen van die fijne boeken ook aan de lokale handelaar? Bestel je boek bij een boekhandel via Confituur Boekhandels, Standaard Boekhandel of de vele kleine gespecialiseerde boekhandelaars dichtbij huis.